25 września 2024 roku w życie wchodzi nowa ustawa dotycząca sygnalistów. Sygnaliści to grupa, która potrzebuje szczególnej ochrony. Ale kim w ogóle jest sygnalista? Czym się zajmuje? Jakie są jego prawa i obowiązki? Czytaj dalej by dowiedzieć się więcej o sygnalistach.
Kim jest sygnalista?
Sygnalista to osoba, która bez żadnych konsekwencji prawnych zgłasza naruszenie lub nieprawidłowość, które miało miejsce w firmie bądź innego rodzaju organizacji, z którą osoba ta jest związana. Jest to rola, która bezpośrednio wzięła się od angielskiego terminu „whistleblower”. Sygnalista raportuje zidentyfikowane nieprawidłowości swojemu bezpośredniemu przełożonemu, a w przypadku braku reakcji ze strony kierownictwa firmy, sygnalista może dane nieprawidłowości zgłosić do następnej instancji, jaką są organy ścigania.
Sygnalistą jest najczęściej pracownik firmy, ale może nim być każda osoba mniej lub bardziej związana z podmiotem, w którym zidentyfikowano jakiekolwiek nieprawidłowości nieprawidłowości. Oznacza to, że sygnalistą może być były pracownik, kandydat do pracy, klient, partner biznesowy, współpracownik, podwykonawca, urzędnik albo konsultant.
Oprócz powiązania z podmiotem, istnieją inne warunki, które muszą być spełnione aby dana osoba była uznana za sygnalistę. Sygnalista musi posiadać odpowiednie dowody potwierdzające zachodzące nieprawidłowości w ramach organizacji. Jako „organizacja” nie rozumiemy jedynie przedsiębiorstwa, ale również wszelkie inne podmioty, w tym instytucje publiczne.
Sygnalista musi również wykazać uzasadnioną chęć do podjęcia konkretnych kroków, które mają na celu wyeliminowanie podobnych nieprawidłowości w przyszłości, posługując się przy tym sprawdzonymi i potwierdzonymi dowodami. Sygnalista, zgłaszając nieprawidłowość, będącą w sprzeczności z zasadami firmy czy prawem musi wykonać to w dobrej wierze, a nie na zasadzie zemsty, czy złośliwości.
Nowa dyrektywa unijna chroniąca sygnalistów – jak jest chroniony sygnalista?
Dyrektywa parlamentu Europejskiego i Rady potwierdza i reguluje kwestie ochrony sygnalistów, jednoznacznie również definiuje pojęcie sygnalisty. Zgodnie z nową dyrektywą sygnalista będzie mógł zgłosić wszelkie nieprawidłowości w ramach kanału wewnętrznego, zewnętrznego oraz w ramach ujawnienia publicznego. Pierwsze dwa kanały oznaczają kolejno zgłoszenie nieprawidłowości przełożonemu i organom ścigania. Ujawnienie publiczne polega na zgłoszeniu sprawy mediom i powinno być rozwiązaniem ostatecznym.
W ramach dyrektywy, przed pracodawcami pojawi się obowiązek utworzenia procedur oraz kanału, który pozwoli na możliwie jak najprostsze zgłoszenie nieprawidłowości. Najważniejsze jest by kanał ten charakteryzował się poufnością, nikt z osób nieupoważnionych nie może mieć dostępu do danych sygnalisty. Zgłoszenie naruszenia powinno być możliwe w formie ustnej, jak i pisemnej. Pracodawca ma również obowiązek prowadzenia rejestru wszelkich zgłoszeń dokonanych przez sygnalistów.
Na pracodawcy spoczywa także obowiązek zapewnienia bezwarunkowej ochrony osobom zgłaszającym naruszenia. Ochrona ta polega na uniemożliwieniu jakichkolwiek działań w ramach zemsty za zgłoszenie naruszeń. Zalicza się do nich zwolnienie z pracy, degradację stanowiska, zmiany miejsca pracy i inne zmiany, które niekorzystnie wpłynęłyby na sytuację pracownika. Tak jak napisano powyżej, pracodawca ma również obowiązek zapewnienia anonimowości sygnaliście.
Co może być zgłoszone przez sygnalistę?
Ustawa o ochronie sygnalistów szczegółowo wymienia obszary, w których może wystąpić naruszenie prawa. Należą do nich:
- Korupcja
- Usługi, produkty i rynki finansowe
- Zamówienia publiczne
- Bezpieczeństwo produktów
- Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
- Handel ludźmi
- Bezpieczeństwo transportu
- Ochrona środowiska
- Ochrona radiologiczną i bezpieczeństwo jądrowe
- Bezpieczeństwo żywności i pasz
- Zdrowie i dobrostan zwierząt
- Zdrowie publiczne
- Ochronę konsumentów
- Ochronę prywatności i danych osobowych
- Bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych
- Interesy finansowe Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego i Unii Europejskiej
- Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej
- Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela
Obowiązki sygnalisty
Na sygnaliście także spoczywają pewne obowiązki. Musi on między innymi posiadać uzasadnione podstawy o prawdziwości przedmiotu zgłoszenia. Sygnaliście absolutnie nie wolno kłamać ani wymyślać niemających pokrycia w rzeczywistości faktów na temat naruszeń. Dla sygnalisty, który świadomie zgłasza nieprawdziwe informacje, przewidziane są sankcje.
Sygnalista powinien dokonać zgłoszenia w sposób przewidziany przepisami, czyli w formie zgłoszenia wewnętrznego, zewnętrznego lub w formie ujawnienia publicznego.
Zobacz inne nasze artykuły: KLIKNIJ TUTAJ
