Wspomniany akt prawny reguluje uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika dotyczące terminów uregulowania należności w transakcjach handlowych, skutki niedokonania zapłaty przez dłużnika oraz przebieg postępowania w sprawie nadmiernego opóźnienia w spełnianiu świadczeń pieniężnych.
Kto musi składać sprawozdanie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych:
• Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, w przypadku których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym, zakończonym w roku kalendarzowym poprzedzającym rok podania indywidualnych danych podatników do publicznej wiadomości, przekroczyła równowartość 50 mln euro oraz podatnicy którzy znaleźli się w zestawieniu opublikowanym przez ministra finansów, w terminie do 30 września roku, za który składane jest sprawozdanie
Z obowiązku składania sprawozdania wyłączone są publiczne podmioty lecznicze oraz podmioty wspomniane w art. 6 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.
Terminy zapłaty w transakcjach handlowych:
- 60 dni, jeśli stronami umowy są równorzędni przedsiębiorcy prywatni (np. dwie firmy średnie lub dwie firmy duże);
Uwaga! Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy strony wyraźnie ustaliły w umowie inny termin, a wierzycielem jest duży przedsiębiorca i dłuższy termin płatności nie będzie problemem dla jego płynności finansowej.
- 30 dni, jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny;
- 60 dni, jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.
Wspomniane okresy są terminami najdłuższymi ustalonymi przez ustawodawcę w celu zapobiegania zatorom płatniczym. W praktyce zazwyczaj strony zapisują w umowie termin zapłaty wynoszący 7-14 dni, ponieważ wierzycielom zależy na szybkim regulowaniu należności. Długie terminy płatności stosowane są z reguły w przypadku dużych przedsiębiorców.
Rodzaje odsetek:
- Odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej – są naliczane od pożyczonego kapitału. Dzisiejszy artykuł dotyczy opóźnień w płatności, zatem tym odsetkom nie będziemy poświęcać więcej uwagi;
- Odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnianiu świadczeń pieniężnych – naliczane w momencie niespłacania kwoty całkowitej lub częściowej długu. Ich wysokość reguluje Art. 481 Kodeksu Cywilnego. Według § 1: „Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”. Natomiast według § 2: „Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy”. Odsetki nie mogą być również wyższe od dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie;
Przykład:
Przedsiębiorca A 10 maja 2024 roku wystawił przedsiębiorcy B fakturę na kwotę 6000 zł brutto, z terminem płatności przypadającym na 17 maja 2024 roku. Dłużnik dokonał zapłaty za fakturę dopiero 15 czerwca 2024 roku. Przedsiębiorca A postanowił naliczyć odsetki ustawowe z tytułu dużego opóźnienia w zapłacie. Odsetki należy wyliczyć za dni od 18 maja do 15 czerwca 2024 roku.
W podanym przykładzie odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych (opisane w dalszej części artykułu) nie mają zastosowania, ponieważ maksymalny termin zapłaty w transakcjach handlowych nie został przekroczony. Jednakże płatność została uregulowana po dacie wyznaczonej w umowie. Zatem zgodnie z Art. 481 Kodeksu Cywilnego zostaną naliczone odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnianiu świadczeń pieniężnych.
- Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – precyzuje je Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych:
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych naliczane są na podstawie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego od października 2023 roku wynoszącej 5,75%.
Wysokość odsetek:
• Jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym wysokość odsetek jest równa stopie referencyjnej NBP powiększonej o 8 punktów procentowych – w chwili obecnej sumaryczna wartość wynosi 13,75%;
• Jeśli dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym wysokość odsetek jest równa stopie referencyjnej NBP powiększonej o 10 punktów procentowych – w chwili obecnej sumaryczna wartość wynosi 15,75%.
Uwaga! Jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny strony nie mogą ustalić w umowie odsetek wyższych od tych przewidzianych przez ustawę.
Kiedy należą się odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych?
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych mogą być zastosowane tylko wtedy gdy świadczenie ma charakter transakcji handlowej, czyli wtedy gdy:
- Transakcja jest umową cywilnoprawną, której przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług np. umowa sprzedaży ;
- Transakcja jest odpłatna
- Umowa jest zawarta pomiędzy przedsiębiorcami lub podmiotami zagranicznymi i dotyczy prowadzonej przez nich działalności
Przykład:
Firma A zajmująca się remontem mieszkań remontuje mieszkanie właścicielowi firmy B zajmującej się naprawą urządzeń teleinformatycznych. Umowa ma termin płatności 14dni. Firma B reguluje należność po 20 dniach. Firma A może żądać zapłaty jedynie odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnianiu świadczeń pieniężnych, ponieważ usługa nie dotyczy działalności prowadzonej przez firmę B.
Kiedy jeszcze należą się odsetki:
- Jeśli strony zawrą umowę, w której termin płatności jest określony na czas dłuższy niż 30 dni – jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny niebędący podmiotem leczniczym, lub na czas dłuższy niż 60 dni, w przypadku dłużnika prywatnego oraz dłużnika będącego leczniczym podmiotem publicznym. Odsetki te mogą być naliczane odpowiednio po 30 lub 60 dniach od daty wykonania usługi i dostarczenia faktury, ale tylko do dnia wymagalności świadczenia określonego w umowie. Są to odsetki ustawowe (inne niż odsetki ustawowe za opóźnienia w transakcjach handlowych). Po tym terminie przysługują wierzycielowi odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych;
Przykład
W umowie, w której dłużnikiem jest podmiot publiczny niebędący podmiotem leczniczym zawarto termin płatności 60 dni. Należność została uregulowana po 80 dniach. Wierzycielowi przysługują odsetki:
• Ustawowe za okres od 30 do 60 dnia
• Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych za okres od 60 do 80 dnia
- Jeśli strony w umowie nie zawrą terminu płatności po okresie odpowiednio 30 lub 60 dni należą się odsetki ustawowe za opóźnienia w transakcjach handlowych naliczane od dnia spełnienia świadczenia przez wierzyciela do dnia otrzymania zapłaty.
Zwrot kosztów dochodzenia należności:
Wierzyciel ma prawo do rekompensaty za koszty poniesione na dochodzenie należności. Rekompensata ta może wynosić:
• 40 euro dla należności nie większej niż 5 tys. zł;
• 70 euro dla należności większej niż 5 tys. zł i mniejszej od 50 tys. zł;
• 100 euro dla należności większej bądź równej 50 tys. zł
Rekompensaty można dochodzić od momentu, gdy wymagalne staną się odsetki za opóźnienie w płatnościach. Jeśli wierzyciel poniósł większe koszty na dochodzenie należności od przysługującej mu rekompensaty może dochodzić zwrotu kosztów w uzasadnionej wysokości korzystając z drogi sądowej.
Orzeczenie V GC 1240/21
Na mocy wspomnianego orzeczenia Sąd Rejonowy w Toruniu przyznał na rzecz powoda 521,14 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 czerwca 2021r. do dnia zapłaty oraz kwotę 387 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Pozwany spóźnił się bowiem z zapłatą 3 faktur i zostały naliczone odsetki w wysokości 4,2zł. Jednak powód domagał się również zapłaty rekompensaty za 3 płatności wynoszącej w sumie 120 euro, czyli 521,14zł. Pozwany nie chciał zapłacić rekompensaty z uwagi na jej nieproporcjonalność do wymaganych odsetek. Sąd zasądził zapłatę rekompensaty wraz z wymaganymi odsetkami i uzasadnił to stwierdzeniem, że rekompensata przysługuje już w pierwszym dniu po przekroczeniu terminu płatności, a jej proporcjonalność do wyliczonych odsetek nie ma znaczenia, ponieważ jej celem jest również dyscyplinowanie przedsiębiorców do terminowego regulowania należności.
Z przedstawionej sprawy należy wyciągnąć wniosek, że bardzo istotnym zadaniem jest regulowanie zobowiązań w transakcjach handlowych w terminie. W przeciwnym wypadku firma może zostać narażona nie tylko na zapłatę odsetek, ale również rekompensaty, która znacząco przewyższa odsetki przy kilkudniowych lecz cyklicznych opóźnieniach płatności, które mogą narazić kontrahenta na utratę płynności.
Uwaga! W praktyce zdarzają się przypadki rekompensat wynoszących w sumie kilkaset tysięcy złotych naliczanych zgodnie z prawem. Kiedy występują i jak się od nich uchronić?
Należy pamiętać, że rekompensata wynosząca 40 euro przysługuje wierzycielowi od każdej nieterminowo uregulowanej faktury opiewającej na kwotę do 5 tys. złotych.
Przykład
Firma X prowadzi z firmami Y, Z, A, B regularne transakcje na kwoty kilku złotych i dla każdej transakcji wystawiana jest faktura. Termin płatności tych faktur jest określony w umowie i wynosi 7 dni. Firma X opłaca każdą z tych faktur z jednodniowym lub dwudniowym opóźnieniem. W okresie 3 lat opóźniła się z płatnością 1200 razy. Firmy Y, Z, A, B po trzech latach zażądały w sumie wypłaty rekompensat za nieterminowe płatności w wysokości czyli ok. 200 tys. złotych.
Powyższy przykład wydaje się absurdalny, jednak żądania firm Y, Z, A, B są zgodne z prawem, ponieważ od każdej nieterminowo zapłaconej faktury należy się rekompensata. Należność zostanie potwierdzona przez Sąd pomimo, że odsetki od kilkuzłotowych faktur płaconych z małym opóźnieniem będą nieproporcjonalne do wielkości rekompensat. Firmy Y, Z, A, B nie muszą upominać się o rekompensaty po np. kilku miesiącach, mogą to zrobić maksymalnie po trzech latach, gdyż po tym okresie rekompensaty ulegają przedawnieniu zgodnie z Kodeksem Cywilnym. Prowadząc firmę musimy pamiętać, że to na nas spoczywa obowiązek terminowego regulowania należności, a niewywiązywanie się z niego pociąga za sobą dotkliwe konsekwencje.
Dochodzenie należnych odsetek:
Najłatwiej dochodzić należności wynikających z Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych korzystając z postępowania nakazowego. W trakcie tego postępowania można uzyskać nakaz zapłaty.
Zobacz inne nasze artykuły: KLIKNIJ TUTAJ
